Op het eerste gezicht lijkt het opvallend dat de meeste voorstanders van een referendum, het vooral willen inzetten voor onderwerpen waar zij pertinent “tegen” zijn. Opvallend. Totdat je ziet hoe de campagne gevoerd wordt waarin je makkelijk voorbij kan gaan aan de inhoud. Dan is de roep om een referendum een stuk makkelijker te begrijpen.
Onze gekozen politici moeten vaak genoeg afwegen tussen belangen van individuen of groepen en het maatschappelijk belang, of maken beleid voor een uitvoeringsopdracht die nou eenmaal bij de gemeente ligt. Vaak gaan er maanden of jaren aan uitzoekwerk en overleggen aan een beslissing vooraf. Onderzoek wordt gedaan, argumenten gewogen, belangen worden beoordeeld en er wordt flink aan het voorstel geschaafd. En als het dan eindelijk bijna zo ver is, roepen mensen die het oneens zijn met het resultaat ineens om een referendum. Want dat zou dan het summum van democratie zijn.
We hebben inmiddels op landelijk niveau verschillende referenda gezien, inclusief het Brexit-referendum bij onze buren. We hebben hier, en daar, aan de andere kant van de plas, kunnen zien hoe dat gaat. Referenda blijken maar al te vaak de speelbal van populisten en tegendraadse figuren die het met de waarheid niet zo nauw nemen. Achter desinformatie aanlopen en het huidige bestuur een hak willen zetten is makkelijker dan je verdiepen en vervolgens een rationele afweging te maken. Ook in Oss zien we ze, mensen die desinformatie onder hun aanhang niet tegenspreken of zelfs actief verspreiden.
En als het resultaat van het referendum dan weer niet naar de oren van de tegenstemmers is, het raadgevende resultaat genegeerd wordt of een voorstel na wijzigingen alsnog wordt doorgevoerd, zijn de rapen helemaal gaar. Niks dan ellende.
Nee, het geloof in een referendum als idee voor een betere democratische beleving is wat mij betreft naïef. Doen we er niet beter aan om mensen veel meer te betrekken bij alle afwegingen en het volledige proces? Natuurlijk, dat kost inzet van alle partijen. Maar democratie is nou eenmaal hard werken en geen kwestie van achterover hangen en klagen. En soms blijven we het oneens. Ook dat is de realiteit.
Deze column schreef ik voor lokale tv zender Dtv.
