Iets meer dan twee jaar geleden nam onze minister president Rutte het rapport “Een beroep op de burger. Minder verzorgingsstaat, meer eigen verantwoordelijkheid.” in ontvangst. Rutte zegt daarover: “de overheid moet niet in de weg lopen, maar vertrouwen geven”. Daar kan niemand het mee oneens zijn, toch?
Dat de overheid niet in de weg moet lopen, is logisch: tal van mensen kunnen zichzelf prima ontplooien en hebben daar geen overheidshulp bij nodig. Tal van mensen zijn prima in staat de eigen boontjes te doppen of dat met hulp van familie en andere kruiwagentjes dat voor elkaar te krijgen. Ja, kruiwagentjes, want feitelijk zijn er maar heel weinig mensen die het volledig op eigen kracht redden. Maar ook dat is niet per definitie een probleem.
Inmiddels zijn we twee jaar verder en zien we het liberale idee van “eigen verantwoordelijkheid” terug in de praktijk. In plaats van het beloofde “we vragen mensen die het kunnen dragen om meer dingen zelf te betalen”, is er vooral een ontmoedigingsbeleid gestart juist voor de mensen die het niet zelf kunnen betalen, de toegang tot allerhande zaken moeilijker te maken.
Voor ouders zonder spaarpot, laten we scholieren die willen studeren alvast zien dat ze een mega-schuld krijgen, maar snel na school gaan werken levert geld op, dus waarom studeren: ontmoedigingsbeleid. Voor mensen die werk doen wat nu eenmaal niet zo goed verdient, zijn er toeslagen te krijgen om in hun levensonderheid te voorzien, zoals huur-toeslag, zorg-toeslag en nog van alles meer. Je kan die aanvragen bij de gemeente, moet je natuurlijk wel weten: dat is je eigen verantwoordelijkheid. Maar de aanvraag ervoor is zo lastig geworden, dat iemand met een universitaire opleiding er nog geen kaas van kan maken: ontmoedigingsbeleid. Of je krijgt achteraf een boete als je het verkeerd hebt gedaan. Ouderen moeten langer zelfstandig blijven wonen, maar we nemen ze wel hun hulp af en ze ze zoeken het zelf maar uit: ook een ontmoedigingsbeleid met een averechts effect.
En hier heb je dus de kern van het probleem te pakken: er is niets mis met een overheid die niet in de weg loopt, maar er is wel iets mis met een overheid die zich onttrekt van haar zorgtaken. Een overheid moet helpen waar het nodig is, niet tegenwerken zolang het kan. Het idee van “eigen verantwoordelijkheid” mag niet uitdraaien op “zoek het maar uit”. Want dan geeft een overheid overduidelijk geen vertrouwen meer. Met dank aan Rutte.
